Een cd-box met 631 chronologisch gerangschikte nummers, Djangofollies in België, concerten met symfonieorkest in Parijs en Oslo en Djangology in Tilburg markeren de 100ste geboortedag van Django Reinhardt. Een retrospectief.
door Peter van Amstel
De maître van de manouche, de Hot Club de France-zigeunerjazz, werd honderd jaar geleden, op 23 januari 1910, geboren in Liberchies, België. Maar Frankrijk werd het thuisland van gitarist Django Reinhardt, Parijs zijn hoofdstad. Daar maakte hij furore voordat hij eind 1928 bij een brand in zijn woonwagen ernstig gewond raakte aan rechterbeen en linkerhand. In Parijs meldde hij zich, uitgerekend op zijn verjaardag, in 1929 in het Saint Louis Hospital, waar de doktoren wel zijn been, maar niet zijn linkerpink en -ringvinger konden redden.
Reinhardt leerde zichzelf met twee vingers opnieuw gitaar spelen. Nog steeds in Parijs ontmoette hij Stephan Grappelli en samen maakten zij het Quintette Hot Club de France wereldberoemd. Reinhardt overleed in 1953, maar voor navolgers en bewonderaars is hij niet dood – zij vieren zijn honderdste verjaardag uitgebreid met festivals en concerten. Het Franse label Le Chant Du Monde brengt als eerbetoon een kloeke box uit met 640 opnamen van de gitarist op 26 cd's: Manoir de Ses Rêves (Kasteel van Zijn Dromen). Het overzicht begint in 1934, het jaar van Reinhardts ontmoeting met Grappelli.
De naam van de box is een variant op de titel van Reinhardts symfonische compositie Manoir de Mes Rêves, die tot nu toe nooit is uitgevoerd. Wel is in deze cd-verzameling negen maal het gelijknamige nummer opgenomen. De eerste versie, uit februari 1943, gespeeld door het Quintette, opent met de trage, verleidelijke melodie in de klarinet. Daaronder la pompe, de pomp, het karakteristieke strakke vierkwartsritme van half gedempte gitaarakkoorden: tjoemp-tjoemp-tjoemp-tjoemp. Reinhardts solo klinkt ingetogen en fijntjes, maar onvermijdelijk volgen toch de rappe loopjes en springerige omspelingen.
De laatste versie van Manoir, opgenomen in 1953 twee maanden voor zijn dood, laat een veel vrijere Reinhardt horen. Nu is hij de enige instrumentalist begeleid door een ritmesectie (piano, bas, drums). Geen pompe maar een rustige, jazzy swing. Reinhardt maakt de melodie breekbaar, improviseert er dan omzichtig wat omheen, kort maar prachtig leunend op een paar off scale tonen. Hier klinkt een jazzgitarist die behalve met Grappelli ook de podia deelde met bijvoorbeeld Louis Armstrong, Coleman Hawkins en Dizzy Gillespie, die de blues tot op het bot ontleedde en zich Charlie Parkers razende bebop eigen maakte, maar dat nu allemaal even niet etaleert.
Aan die andere zeven Manoirs, de een met een kamerbreed bigbandarrangement, een ander met wonderlijke tegenmelodieën, is te horen welke weg de gitarist aflegde. En natuurlijk aan die overige 631 chronologisch gerangschikte nummers, waaronder heel erg snelle, heel erg clichématige en heel erg briljante. Django Reinhardt vond een Europese jazzstijl uit, maar beet zich er niet in vast. In zijn late opnamen had hij de gemakkelijk herkenbare stijlkenmerken van de manouche achter zich gelaten. Het zijn vooral de adepten, de Rosenbergs en de Lagrènes, die Rheinhardts muziek tot het door velen bewonderde cliché hebben teruggebracht.
Intussen viert de wereld heel 2010 Django Reinhardts verjaarsfeest, met in zijn geboorteland België her en der zogenoemde Djangofollies. In januari woeden Les Nuits Manouches in het Parijse Théâtre de l'Alhambra, en in Samois-sur-Seine, waar Reinhardt overleed, vond in juni (traditiegetrouw) het Django Reinhardt Festival plaats. Het mooiste eerbetoon kwam van het Kristiansand Simfoniorkester uit Oslo, met onder de solisten de Roemeense violist Florin Niculescu en de Nederlandse gitarist Stochelo Rosenberg. In Oslo en Parijs speelde het orkest in februari niet alleen orkestarrangementen van bekende nummers, maar ook Reinhardts eigen orkestwerken: Diminishing Blackness (werktitel Go Tell Mozart), Bolero (met dank aan Ravel) en (die droom gaat postuum dan eindelijk in vervulling) de wereldpremière van Manoir de Mes Rêves.
In Nederland is er op 29 mei Djangology in Tilburg, voorafgaand aan het International Gipsy Festival de dag erna: een zaterdag lang met alles en iedereen die beïnvloed is door Reinhardt, waaronder Tschavolo en Dorado Schmitt en Jimmy Rosenberg. Zie het artikel elders op deze site.
cd-box (26 cd's en uitgebreide toelichtingen)
Django Reinhardt - Manoir de Ses Rêves (Le Chant Du Monde, 2010)
weblinks
- Djangofollies in België
- Festival Les Nuits Manouches, Parijs
- Django Symphonique, Kristiansand Simfoniorkester