Pete Seeger
Leadbelly






World of Sound Catalog van Smithsonian Folkways, gerubriceerd naar genre.
Huib Schippers benoemd tot directeur van Smithsonian Folkways Nederlander aan het roer bij legendarisch platenlabel woensdag 7 december, 2016

Sinds juni van dit jaar wordt het Amerikaanse label Folkways, tegenwoordig onderdeel van het prestigieuze Smithsonian Institute, geleid door een Nederlander: voormalig muziekjournalist en platenzaakeigenaar Huib Schippers. Hij geeft er een succesvolle wetenschappelijke carrière als hoogleraar in Queensland, Australië voor op. Een tijdje geleden was Schippers in ons land voor het symposium ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van WMDC/Grounds, aan de oprichting waarvan hij zelf destijds meewerkte. Ton Maas zocht Schippers op in Rotterdam voor een gesprek over zijn nieuwe werkkring.


door Ton Maas (tekst en foto’s)

‘Het wonderlijke van muziek is dat het niet tot de eerste levensbehoeften behoort, maar dat de behoefte eraan niettemin enorm is.' Met die constatering opent Schippers het gesprek, en vervolgt dan glimlachend: 'Toch lees je nooit eens dat ergens in een flatje iemand is aangetroffen die was gestorven wegens gebrek aan muziek. In mijn eigen leven is muziek in elk geval de rode draad. Mijn vader kwam zelf uit een muzikale familie en werkte als labelmanager bij Philips, toen dat bedrijf nog aan grammofoonplaten deed. Tijdens mijn vele omzwervingen heb ik gemerkt dat iedereen, waar ook ter wereld, met muziek bezig is. Volgens de beroemde neurowetenschapper Oliver Sacks zijn alleen mensen die lijden aan amusie, een heel zeldzame aandoening, niet in staat om muziek te begrijpen. Voor die mensen klinkt een uitvoering in het Concertgebouw hetzelfde als verkeerslawaai op een druk kruispunt. Het feit dat wij mensen in staat zijn taal te begrijpen, is al verbazingwekkend, maar muziek is qua signalen nog veel ingewikkelder. En het feit dat bijna iedereen er in zijn hoofd iets van kan maken, is eigenlijk een mirakel.’

Omzwervingen
‘Zelfs in culturen waar men kritisch staat tegenover muziek, zoals in delen van de islamitische wereld, blijkt muziek onuitroeibaar. Zelfs in landen waar die repressie heel sterk was, zoals Afghanistan, zie je weer een levendige muziekcultuur.’
Huib werkte ooit als muziekjournalist, dreef een eigen platenzaak in Amsterdam en was hoogleraar in Australië, maar maakte eerder dit jaar een verrassende carrièreswitch. Sinds 13 juni is hij algemeen directeur van Smithsonian Folkways, het legendarische label van Moses Asch dat in 1987 werd overgenomen door het Smithsonian Institute, het grootste museum- en onderzoeksinstituut ter wereld, met 19 musea en 10 onderzoekscentra. 'En een dierentuin’, voegt Schippers er grinnikend aan toe.

De geschiedenis van het label
‘Een gewoon label is Folkways nooit geweest. Vanaf de oprichting in 1948 heeft eigenaar Moses Asch in krap veertig jaar tijd 2163 albums uitgebracht – meer dan een per week! Ongelofelijk, want als wij er nu twintig per jaar uitbrengen, vinden we dat al veel. Asch nam alles op dat hij qua geluid belangrijk vond. Dus de catalogus omvat het hele spectrum, van klassieke muziek via blues, volks- en wereldmuziek tot zelfs popmuziek – met belangrijke Amerikaanse artiesten als Woody Guthrie, Pete Seeger en Leadbelly - maar ook gesproken woord, zoals toespraken uit de tijd van de Civil Rights Movement. Asch maakte ook de eerste opnamen van geluidseffecten. Het gerucht gaat dat hij Sounds of the Jungle heeft opgenomen in zijn eigen badkamer, maar zeker weten doen we dat niet. Het was een buitengewoon kleurrijke man en dat had zijn weerslag op het label. De releases vormden ook altijd een soort commentaar op wat zich in de samenleving afspeelde.’

Muziek als tegenwicht
‘Waar het mij vooral om gaat, is dat er in deze tijd met al zijn gekte grote behoefte is aan een krachtig pleidooi voor diversiteit, want een land als Nederland blijkt ineens helemaal niet meer zo tolerant als ooit werd gedacht. Dan is de vraag hoe je met muziek tegenwicht kan bieden aan xenofobie en populisme. Mensen nemen misschien niet meer de moeite om zich te verdiepen in andere culturen, maar muziek is een heel effectieve methode om het domein van de ander te betreden en je te verwonderen. Dus het is belangrijk om een label als Folkways juist nu nieuw leven in te blazen.’

Ontploffingen in het hoofd
Is het niet vaak zo dat van anderen wel de cultuuruitingen worden geaccepteerd, maar niet de mensen er achter? Schippers: ‘Inderdaad. Gewoon leuke muziek produceren is dus niet het antwoord. Ik werk op dit moment aan een project met Rhiannon Giddens, een jonge zwarte muzikante die onderzoek heeft gedaan naar wat er in de loop van 150 jaar is gebeurd met de banjo. Dat van oorsprong Afrikaanse instrument werd als het ware gekaapt door witte Amerikanen. Er zijn allerlei liedjes uit de negentiende eeuw die uiterst racistisch van toon zijn. Maar als zij ze als zwarte vrouw zingt, krijgen al die racistische connotaties een totaal andere betekenis. Dat leidt vervolgens tot cognitieve dissonantie, als die schijnbaar onschuldige liedjes als het ware ontploffen in de hoofden van mensen. Giddens’ nieuwste plaat heet At The Purchaser’s Option, wat zoveel wil zeggen als: naar keuze van de koper. Die titel is ontleend aan een advertentie waarin een vrouw als slavin wordt aangeboden.’



Muzikaal adoptieprogramma
Hoe uniek is de overname van Folkways door een nonprofit-organisatie als het Smithsonian? ‘Inmiddels niet meer’, antwoordt Schippers met een grijns. ‘Want ik ben druk in de weer met nog eens veertig adopties. We hebben onlangs de complete UNESCO-verzameling overgenomen, met platen die werden uitgebracht door labels als Philips en Auvidis. En binnenkort ga ik naar Kassel, want ook Bärenreiter heeft een aantal fantastische opnamen in de UNESCO-reeks en daar willen we graag de rechten van verwerven. Smithsonian Folkways is niet alleen een label, het is ook een archief. Zo hebben we kort geleden de gigantische catalogus van het blueslabel Arhoolie door de eigenaar geschonken gekregen en zijn we bezig om al hun titels opnieuw uit te brengen. Maar we zijn zeker ook geïnteresseerd in kleinere labels, als die van belang zijn zijn.’

Alle titels altijd leverbaar
Smithsonian Folkways onderscheidt zich sinds vele jaren met een unieke dienstverlening: pressing on demand. Schippers daarover: ‘Alle titels die Folkways ooit heeft uitgebracht, zijn permanent leverbaar. Dus als iemand Office Sounds uit 1973 wil hebben, kan hij ons een berichtje sturen. Dan wordt dat album op cd-r gebrand, compleet met een kopie van het booklet. En dat alles voor de prijs van een normale cd, hoewel de kostprijs natuurlijk een stuk hoger is. Maar dat is bij de overname nu eenmaal contractueel zo geregeld, want Moses Asch had al eerder bepaald dat geen enkele titel ooit ‘out of print’ mocht geraken. Het is inderdaad een unieke service, en omdat het Smithsonian ook een museum is, sluit die mooi aan bij onze filosofie.’

Speerpunten van beleid
‘Het werk van Smithsonian Folkways is overigens niet uitsluitend museaal. Voor 2017 staan ruim twintig nieuwe releases op de rol. We zoeken altijd naar muziek die anderen nog niet hebben ontdekt, muziek waar een goed verhaal aan vast zit. En we richten ons met nadruk op de muziek van zwarte mensen, omdat hun positie in de Verenigde Staten nog altijd niet goed geregeld is. Die achterstelling is structureel. Zo worden Amerikaanse scholen deels gefinancierd uit de vastgoedbelasting, dus als je in Beverly Hills woont, heeft je school alles wat nodig is. Staat je school echter in Oakland – en dit heb ik zelf meegemaakt – dan kan het gebeuren dat je school in april dicht gaat omdat er geen geld meer is.’

Onvermoede talenten uit de gevangenis
‘In Australië heb ik een project gedaan met poëzie in de gevangenis. Gevangenen kregen daarbij een driedaagse cursus in het schrijven van gedichten en ik stond versteld van de resultaten. Je hart gaat er van open en je begint te beseffen dat die mensen niet in de gevangenis zitten omdat ze slecht zijn, maar vanwege alle ellende die hen is overkomen. In Amerika zitten meer mensen gevangen dan waar dan ook ter wereld, dus statistisch gesproken moet daar ook de grootste hoeveelheid talent aanwezig zijn. Ik ga een manier bedenken om dat talent op te sporen en we gaan die gedichten vervolgens op de plaat zetten en uitbrengen, zodat Amerikanen een wat genuanceerder beeld kunnen krijgen van het gevangeniswezen, waarom mensen daar zitten en wat er in hen omgaat.’

De benoeming
Hoe kwam Schippers eigenlijk bij Smithsonian Folkways terecht? Huib: ‘Toen Tony Seeger, de bekende etnomusicoloog, me opbelde om me te attenderen op deze vacature en vertelde dat hij mij als de meest geschikte kandidaat zag, stond ik niet meteen te springen. Ik had niet zo veel zin in Amerika en bovendien had ik al eens een platenzaak gehad. Maar het ging natuurlijk wel om het Smithsonian Institute, een van de grootste culturele en intellectuele concentraties van mensen waar ook ter wereld. Dus ik dacht: “ik ga toch even kijken!” Dat resulteerde in een aantal interessante ontmoetingen en daardoor nam mijn enthousiasme toe. Ik had weliswaar een aanstelling voor het leven als hoogleraar in Australië, maar er lagen daar geen grote projecten meer in het verschiet. Dus stelde ik mezelf de vraag of ik op mijn zevenenvijftigste comfortabel wilde indutten of toch nog een keer aan een grote nieuwe uitdaging beginnen.’

De zoektocht naar nieuwe verdienmodellen
Maar wat is dan precies de uitdaging, bij zo’n gevestigd instituut? Huib lacht: ‘Smithsonian is een van de grootste bureaucratieën ter wereld, dus dat is op zich al een flinke uitdaging. En ook het leiden van een platenlabel is in dit turbulente tijdperk bepaald geen sinecure. De overgang van vinyl naar cd verliep eigenlijk probleemloos, en die van cd naar download ook nog wel, maar de overgang naar streaming is een hele lastige, zeker in economisch opzicht. Als download levert een track 70 cent op, maar bij streaming daalt die opbrengst tot 0,04 cent. Dat geeft niet als je Beyoncé heet, maar als je albums uitbrengt waarvan de oplage zelden hoger is dan duizend stuks, levert het nauwelijks geld op. Daarom zoeken we naar een ander economisch model. Mijn voornaamste opdracht is weliswaar om de missie van het label levend te houden, want meer dan ooit is er nu behoefte aan een missie. Maar ik zal ook andere inkomstenbronnen moeten aanboren. Zo gaan we alle 80.000 mensen van wie we een emailadres hebben, mensen die ooit iets bij ons hebben gekocht, benaderen met de vraag of ze ons willen steunen. Uit onderzoek blijkt dat er heel wat mensen zijn die al decennia lang naar Folkwaysplaten luisteren. Veel van die mensen zijn 50plus - kinderen het huis uit - behoren cultureel en intellectueel tot de elite en zijn vermoedelijk ook financieel niet onbemiddeld. We vragen die mensen om voor twintig dollar per maand lid te worden van Folkways en daarmee onze missie te ondersteunen. In ruil daarvoor krijgen ze gratis downloads en streams van alles wat we uitbrengen. Bovendien hebben we een serie art prints gemaakt van oude platenhoezen met hun vaak bijzondere vormgeving, die al onze leden gratis krijgen toegestuurd.’

Het belang van sponsoring
‘Sommige producties zijn alleen mogelijk als er een sponser voor gevonden wordt. Een reeks als The Music of Central Asia (10 cd/dvd's met uitvoerige booklets) kon alleen worden gemaakt doordat de Aga Khan Foundation alle kosten voor zijn rekening nam die voorafgingen aan de daadwerkelijke plaatproductie. Juist dat voortraject van reizen en veldopnamen is namelijk enorm kostbaar. Maar ik wil daarnaast de mogelijkheid hebben om platen uit te brengen die ik belangrijk vind, ook al is er geen sponsor voor en blijft de oplage klein. Een plaat met muziek van moslimvrouwen in Amerika gaat er zeker komen, ook al verkopen we er maar driehonderd exemplaren van. Ik wil dat mensen zien dat Folkways muziek van Amerikaanse moslimvrouwen uitbrengt.’

Onderwijs en giften
‘Een andere sector waarop we ons meer gaan richten, is het onderwijs. Van de 362 miljoen Amerikanen zijn er 83 miljoen op de een of andere manier betrokken bij een onderwijsinstelling, van kleuterschool tot universiteit of cursusinstituut. Dat is meer dan een kwart van de bevolking. Dus ik heb bedacht dat als iemand ons een miljoen dollar per jaar geeft, wij in staat zijn om voor 1,12 cent per persoon al die mensen te bereiken bereiken met door ons ontwikkelde lesprogramma’s die via streaming worden aangeboden. Sponsoring is in de V.S. heel gebruikelijk, dus ik vind zeker iemand die ons daarvoor een miljoen dollar per jaar geeft. Verder gaan we een endowment opzetten, zodat mensen legaten aan ons kunnen nalaten en grote giften doen. In Amerika zijn vele mensen bereid om geld te doneren voor de kunsten. Aan iedereen die ons een miljoen dollar schenkt, beloven we jaarlijks een uitgave te doen uit hun naam. Een miljoen levert jaarlijks zo’n 50.000 dollar op en dat is ruwweg de kostprijs van een album.’

Een hoopvolle toekomst
‘Er wordt natuurlijk veel gesomberd over het culturele klimaat, maar we leven wel in een tijd waarin het weer populair wordt om tegen de mainstream in te gaan. Het wordt weer interessant om kleinschaliger te werken en internet heeft in dat opzicht ongelofelijk veel mogelijk gemaakt. De hoogtijdagen van de majors zijn voorbij. Niet langer zijn zij het die bepalen waar wij naar luisteren.’

Informatie over lidmaatschapsmogelijkheden Smithsonian Folkways:
https://www.folkways.si.edu/membership

Bekijk hier de 425 video's die Smithsonian Folkways online heeft staan:
https://www.youtube.com/user/SmithsonianFolkways/videos  

Flowchart! Te vergroten als je op de foto in linkerkolom klikt.
Of klik hier: https://www.alexaguse.com/smithsonian-folkways/

 


meer nieuws
Aanstekelijke etnopop door Pools-Oekraïens samenwerkingsverband
donderdag 21 november, 2024
Aartsvader van de trekharmonica bezoekt gelukkig weer eens de lage landen
zaterdag 2 november, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
vrijdag 1 november, 2024
Jubilerend platenlabel blikt liever vooruit dan terug
dinsdag 29 oktober, 2024
Showcases en conferentie, 23-27 oktober 2024
zaterdag 26 oktober, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
dinsdag 1 oktober, 2024
Afscheid van een unieke stem
donderdag 19 september, 2024
donderdag 19 september, 2024